EUROPA W RUINIE
Konsekwencją pierwszej wojny światowej jest rozpad starych imperiów i powstanie nowych państw. Pacyfizm i idea integracji europejskiej zyskują na znaczeniu.
Druga wojna światowa często określana jest jako „wojna totalna” , gdyż zanika podział na żołnierzy i cywilów. Miliony ludzi padają ofiarą masowej eksterminacji, deportacji, śmierci głodowej, pracy przymusowej, obozów koncentracyjnych i bombardowań.
PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA
Rok 1914 to punkt zwrotny w Europie, która dominuje na świecie politycznie, gospodarczo i kulturalnie.
Jednak wybuch pierwszej wojny światowej, pierwszej zindustrializowanej wojny masowej, powoduje bezprecedensowe zniszczenia zarówno na polu bitwy, jak i wśród ogółu społeczeństw europejskich. Te cztery lata głęboko wstrząsają Europą, wciągając ją w światowy konflikt na niespotykaną dotychczas skalę.
Katastrofa ta to początek najbardziej krwawego stulecia w europejskiej historii, a jej traumatyczne skutki mają głęboki wpływ na europejską pamięć.
Audio przewodnik:
W 1915 r. pod belgijskim miasteczkiem Ypres armia niemiecka po raz pierwszy z powodzeniem użyła gazów bojowych. Pomysł wykorzystania broni gazowej narodził się jako próba przerwania impasu w wojnie pozycyjnej. Używano chloru, bromu i gazu musztardowego. Chociaż liczba ofiar śmiertelnych była w istocie niewielka, psychologiczny wpływ na żołnierzy był jednak znaczący. Maska gazowa to doskonały przykład odczłowieczenia jednostki w czasie pierwszej wojny światowej.
W dniu 28 czerwca 1914 r. następca tronu Austro-Węgier arcyksiążę Franciszek Ferdynand został wraz z żoną zastrzelony w Sarajewie przez Gavrilo Principa, bośniackiego Serba walczącego o powstanie niezależnego od Austrii państwa jugosłowiańskiego. Wydarzenie to naruszyło kruchą równowagę sił i pogrążyło kontynent w wojennej zawierusze.
Szacuje się, że w pierwszej wojnie światowej zginęło 10 milionów żołnierzy, z których wielu nigdy nie zidentyfikowano. W Europie narodziło się wtedy pojęcie nieznanego żołnierza, co pozwoliło oddać poległym hołd na cmentarzach i w publicznych miejscach pamięci. Ta jawnie bezsensowna rzeź doprowadziła po wojnie do dyskredytacji klas rządzących. Przeorany wojną europejski krajobraz zmienił się bezpowrotnie; do dziś przypominają nam o wojnie dawne pola bitew, pozostałości archeologiczne i mogiły.
TOTALITARYZM KONTRA DEMOKRACJA
Konsekwencją pierwszej wojny światowej jest rozpad starych imperiów i powstanie nowych państw. Pacyfizm i idea integracji europejskiej zyskują na znaczeniu.
W całej Europie rozwija się demokracja parlamentarna, natomiast Związek Radziecki staje się pierwszą dyktaturą komunistyczną. Jednakże do 1939 r. większość systemów demokratycznych upada i przeważająca część Europejczyków żyje w reżimach autorytarnych lub totalitarnych, które kontrolują życie publiczne i prywatne oraz ograniczają wolność jednostki.
Po dojściu do władzy w 1933 r. naziści wprowadzają reżim totalitarny, uznający aryjskich Niemców za biologicznie wyższą rasę panów, predestynowaną do panowania nad Europą. Żydów obarcza się winą za problemy Niemiec i oskarża o spiskowanie w celu przejęcia kontroli nad światem.
Audio przewodnik:
- Nowy krajobraz polityczny
- Demokracja
- Państwo I naród
- 1917–1920
- Rozprzestrzenianie się rewolucji
- Totalitaryzm kontra demokracja
- Zerwanie z tradycją
- Pacyfizm / konflikty etniczne
- Pojednanie / rewanżyzm
- Idea europejska / faszyzm
- Keynesizm / Wielki Kryzys
- Autorytarne reżimy
- Ideologia (stalinizm)
- Przywództwo (stalinizm)
- Gospodarka (stalinizm)
- Masowy terror (stalinizm)
- Ludobójstwo I masowy terror (narodowy socjalizm)
- Gospodarka (narodowy socjalizm)
- Przywództwo (narodowy socjalizm)
- Ideologia (narodowy socjalizm)
- Międzynarodowy wpływ Hiszpańskiej Wojny domowej
Wkrótce po przejęciu władzy w Związku Radzieckim przez Józefa Stalina, pod koniec lat 20. XX w., rodzi się kult Stalina, który osiąga apogeum po sowieckim zwycięstwie w drugiej wojnie światowej.
Podczas zgromadzenia Ligi Narodów w dniu 7 września 1929 r. francuski minister Aristide Briand wezwał kraje europejskie do jednogłośnego potępienia wojny i przyjęcia polityki rozbrojenia. Po raz pierwszy europejskie państwo występuje z inicjatywą wspólnego europejskiego działania.
Reżim nazistowski brutalnie represjonował przeciwników, a osoby uznane za zagrożenie dla bezpieczeństwa z powodu opozycyjnych poglądów politycznych, nieposłuszeństwa obywatelskiego lub stawianego oporu trafiały do obozów koncentracyjnych.
DRUGA WOJNA ŚWIATOWA
Druga wojna światowa często określana jest jako „wojna totalna” , gdyż zanika podział na żołnierzy i cywilów. Miliony ludzi padają ofiarą masowej eksterminacji, deportacji, śmierci głodowej, pracy przymusowej, obozów koncentracyjnych i bombardowań.
Pod władzą nazistów miliony ludzi giną w systematycznych czystkach etnicznych i społecznych. Eksterminacja europejskich Żydów pod względem skali i stopnia biurokratyzacji nie znajduje porównania z żadnym innym wydarzeniem w historii. Wojna ma szczególnie okrutny przebieg w Europie Środkowo-Wschodniej, która znalazła się w ogniu krzyżowym między narodowym socjalizmem a stalinizmem.
Audio przewodnik:
Niemieckie ambicje terytorialne i chęć zapanowania nad Europą doprowadziły kontynent do wojny, która rozpętała się 1 września 1939 r. Tydzień wcześniej Hitler i Stalin zawarli pakt o nieagresji obejmujący tajny protokół o podziale Europy Środkowo-Wschodniej na nazistowską i sowiecką strefę wpływów.
Tyrania i przemoc nazistów wywoływały coraz większe oburzenie i wstręt; narastał opór na okupowanych terytoriach. W różnych miejscach opór przyjął różne formy: w Grecji, Polsce, Jugosławii i Związku Radzieckim prowadzono szeroko zakrojone akcje zbrojne, w innych krajach występował opór obywatelski.
W niemal wszystkich okupowanych krajach Żydzi musieli nosić żółtą sześcioramienną gwiazdę, co oznaczało hańbiące i upokarzające wykluczenie ze społeczeństwa. Przymusowe przesiedlenie Żydów do gett było istotnym elementem przygotowań do zorganizowanej zagłady.
DZIEŁO ZNISZCZENIA
Szacuje się, że 60 mln osób straciło życie podczas II wojny światowej, z czego prawie dwie trzecie stanowiła ludność cywilna. Jednak same liczby nie wyrażają w pełni towarzyszących temu tragedii osobistych czy katastrofalnego wpływu tych wydarzeń na różne grupy osób. Zebrane tu przedmioty opowiadają ludzkie historie kryjące się za tymi wydarzeniami i skłaniają nas wszystkich do przemyślenia, jak ludzie radzą sobie z traumą i stratami na taką skalę.
Audio przewodnik:
W Związku Radzieckim pod rządami Stalina w trakcie wojny i po niej miliony ludzi są zmuszane do wewnętrznych przesiedleń. Ten list, napisany na korze brzozowej przez deportowanego prawnika, który rozchorował się, pracując w gułagu, mówi o jego nadziei na połączenie się z rodziną. Nigdy więcej jej nie zobaczył.
Szanse przeżycia jeńca wojennego zależały od tego, po której stronie i w jakim momencie wojny został schwytany. Amerykański Czerwony Krzyż zdołał przygotować i dostarczyć ponad 27 mln paczek, aby zwiększyć szanse jeńców na bezpieczny powrót do domu.