EUROPA W RUINIE

W 1915 r. pod belgijskim miasteczkiem Ypres armia niemiecka po raz pierwszy z powodzeniem użyła gazów bojowych. Pomysł wykorzystania broni gazowej narodził się jako próba przerwania impasu w wojnie pozycyjnej. Używano chloru, bromu i gazu musztardowego. Chociaż liczba ofiar śmiertelnych była w istocie niewielka, psychologiczny wpływ na żołnierzy był jednak znaczący. Maska gazowa to doskonały przykład odczłowieczenia jednostki w czasie pierwszej wojny światowej.

W dniu 28 czerwca 1914 r. następca tronu Austro-Węgier arcyksiążę Franciszek Ferdynand został wraz z żoną zastrzelony w Sarajewie przez Gavrilo Principa, bośniackiego Serba walczącego o powstanie niezależnego od Austrii państwa jugosłowiańskiego. Wydarzenie to naruszyło kruchą równowagę sił i pogrążyło kontynent w wojennej zawierusze.

Szacuje się, że w pierwszej wojnie światowej zginęło 10 milionów żołnierzy, z których wielu nigdy nie zidentyfikowano. W Europie narodziło się wtedy pojęcie nieznanego żołnierza, co pozwoliło oddać poległym hołd na cmentarzach i w publicznych miejscach pamięci. Ta jawnie bezsensowna rzeź doprowadziła po wojnie do dyskredytacji klas rządzących. Przeorany wojną europejski krajobraz zmienił się bezpowrotnie; do dziś przypominają nam o wojnie dawne pola bitew, pozostałości archeologiczne i mogiły.

Wkrótce po przejęciu władzy w Związku Radzieckim przez Józefa Stalina, pod koniec lat 20. XX w., rodzi się kult Stalina, który osiąga apogeum po sowieckim zwycięstwie w drugiej wojnie światowej.

W całej Europie konstytucje dają mężczyznom – a w wielu przypadkach również kobietom – prawo do głosowania. Władza państwa zostaje ograniczona, co stanowi prawdziwy przełom w kierunku demokracji.

Podczas zgromadzenia Ligi Narodów w dniu 7 września 1929 r. francuski minister Aristide Briand wezwał kraje europejskie do jednogłośnego potępienia wojny i przyjęcia polityki rozbrojenia. Po raz pierwszy europejskie państwo występuje z inicjatywą wspólnego europejskiego działania.

Zbombardowanie baskijskiego miasta Guernica w dniu 26 kwietnia 1937 r. przez niemieckie i włoskie samoloty jest jednym z najstraszniejszych wydarzeń hiszpańskiej wojny domowej.

Reżim nazistowski brutalnie represjonował przeciwników, a osoby uznane za zagrożenie dla bezpieczeństwa z powodu opozycyjnych poglądów politycznych, nieposłuszeństwa obywatelskiego lub stawianego oporu trafiały do obozów koncentracyjnych.

Niemieckie ambicje terytorialne i chęć zapanowania nad Europą doprowadziły kontynent do wojny, która rozpętała się 1 września 1939 r. Tydzień wcześniej Hitler i Stalin zawarli pakt o nieagresji obejmujący tajny protokół o podziale Europy Środkowo-Wschodniej na nazistowską i sowiecką strefę wpływów.

Tyrania i przemoc nazistów wywoływały coraz większe oburzenie i wstręt; narastał opór na okupowanych terytoriach. W różnych miejscach opór przyjął różne formy: w Grecji, Polsce, Jugosławii i Związku Radzieckim prowadzono szeroko zakrojone akcje zbrojne, w innych krajach występował opór obywatelski.

W niemal wszystkich okupowanych krajach Żydzi musieli nosić żółtą sześcioramienną gwiazdę, co oznaczało hańbiące i upokarzające wykluczenie ze społeczeństwa. Przymusowe przesiedlenie Żydów do gett było istotnym elementem przygotowań do zorganizowanej zagłady.

Podczas oblężeń, z powodu głodu i związanych z nim chorób, życie straciły setki tysięcy cywilów.

W Związku Radzieckim pod rządami Stalina w trakcie wojny i po niej miliony ludzi są zmuszane do wewnętrznych przesiedleń. Ten list, napisany na korze brzozowej przez deportowanego prawnika, który rozchorował się, pracując w gułagu, mówi o jego nadziei na połączenie się z rodziną. Nigdy więcej jej nie zobaczył.

Szanse przeżycia jeńca wojennego zależały od tego, po której stronie i w jakim momencie wojny został schwytany. Amerykański Czerwony Krzyż zdołał przygotować i dostarczyć ponad 27 mln paczek, aby zwiększyć szanse jeńców na bezpieczny powrót do domu.