EUROPA: ŚWIATOWA POTĘGA

Rewolucjoniści w całej Europie kwestionują arystokratyczne przywileje i tradycyjne porządki. Szczególnie rewolucje w latach 1848–1849 są ważnym krokiem w walce o równość, samostanowienie narodowe i prawa człowieka – cele, które są niemniej istotne w naszych czasach.

Rewolucja francuska 1789 r. jest punktem zwrotnym w europejskiej historii. Istniejące systemy polityczne chwieją się pod naporem rozprzestrzeniających się na kontynencie ideałów „wolności, równości i braterstwa”. Atak rewolucjonistów francuskich na Bastylię w Paryżu 14 lipca 1789 r. staje się symbolem oporu wobec skorumpowanych rządów i arystokratycznych przywilejów.

Legendy, mity i chwalebna przeszłość stają się ważnymi elementami ruchów narodowych próbujących kształtować tożsamość narodową – tożsamość, która zgodnie z wyobrażeniami ma być wyjątkowa i różna od innych. Flagi, hymny i symbole to tylko niektóre z elementów stosowanych przez ruchy narodowe do osiągnięcia tych celów i budowania własnego wizerunku.

Robotnicy w XIX w. to najemni pracownicy pozbawieni ochrony prawnej i socjalnej. Często muszą pracować i żyć w szokujących warunkach. Dopiero pod koniec stulecia ich sytuacja się poprawia w miarę zdobywania praw do głosowania.

Uprzemysłowienie i wprowadzenie zmechanizowanej produkcji całkowicie zmienia warunki pracy ludzi w Europie.

Pochodzące z języka francuskiego słowo burżuazja oznacza nową kategorię społeczną, która pojawia się po zmianach spowodowanych rewolucją przemysłową. Ekonomicznie niezależni, wykształceni i zdobywający prawa polityczne ludzie ci są siłą napędową zmian gospodarczych i politycznych.

Linie kolejowe zmieniają krajobraz Europy – powstają tunele, wiadukty i mosty nad przeszkodami dotychczas nie do pokonania. W 1882 r. zostaje otwarty najdłuższy w owym czasie tunel na świecie – piętnastokilometrowy tunel Gotarda łączący północ i południe Europy. Koleje umożliwiają transport i turystykę na masową skalę.

Telegraf umożliwia prawie natychmiastową komunikację między odległymi miejscami. Informację o przestępstwie popełnionym w jednym mieście można szybko przekazać do innego, podobnie jak światowe ceny towarów. Dzięki podwodnym kablom komunikacja zyskuje globalny wymiar.

Na światowej wystawie z 1900 r. ujawniają się napięcia międzynarodowe i rywalizacja między państwami u schyłku XIX w. – eksponowane są tam broń oraz skolonizowane wioski. Ta rywalizacja w dramatyczny sposób ukształtuje nadchodzące stulecie.

Na konferencji berlińskiej (1884–1885) ustalono podstawowe zasady podziału kontynentu afrykańskiego między europejskie potęgi, bez jakiegokolwiek udziału samych Afrykanów. Do 1900 r. tylko trzy państwa pozostają niezależne. Europejskie potęgi chciałyby także podzielić między siebie Azję.

Dzięki nowej europejskiej technologii powstają np. karabiny maszynowe, co ma decydujące znaczenie dla rozwoju kolonializmu. Nawet liczebna przewaga rdzennych mieszkańców nic nie znaczy wobec broni, która strzela 50 razy szybciej niż klasyczna strzelba.

Również w samej Europie niektóre narody są uważane za rasowo „mniej rozwinięte” niż inne. W takich rasowych teoriach społeczeństwa te opisywano przeważnie jako żyjące na geograficznym i społecznym marginesie Europy; często uważano je za żyjących przodków bardziej rozwiniętych ras XIX-wiecznej Europy.