L-istorja wara l-poster: "Jum iż-Żgħażagħ"
F'Jum il-Park Leopold, fl-10 ta' Settembru 2022, Dar l-Istorja Ewropea organizzat żjarat iggwidati tal-wirja temporanja bl-isem ta' Meta l-Ħitan Jitkellmu!, immexxija minn artisti mill-Ukrajna, ir-Rumanija u s-Slovenja, li kienu involuti fil-ħolqien tax-xogħlijiet tal-arti. Aqra l-istorja wara l-poster tagħhom...
Ta' Eda Čufer
Allura, x'inhi l-istorja wara dan il-poster pjuttost ikrah maħluq mill-grupp ta' disinjaturi bl-isem ta' Novi Kolektivizem fl-1987?
Dan il-poster fil-fatt qatt ma ddendel mal-ħitan magħżula fit-toroq tal-ex federazzjoni Soċjalista Jugożlava. Tfassal biex jippromwovi u jiċċelebra l-btala annwali tal-istat imsejħa Dan Mladosti, "Jum iż-Żgħażagħ", iddedikata għaċ-ċelebrazzjoni ta' għeluq snin il-mexxej Jugoslav Josip Broz Tito. Dan għadda bħala proposta mill-kummissjonijiet federali u ntgħażel bħala l-aħjar proposta, u eventwalment ġie approvat biex jitwettaq.
Madankollu, wara li r-riżultati tal-għażla waslu għand il-media Jugoslava, faqqa' skandlu matul il-lejl, wara li persuna ċivili, magħrufa bħala Grujic, inġinier, żvelat f'artiklu ta' gazzetta, li l-poster uffiċjalment magħżul u approvat mill-awtoritajiet federali kien fil-fatt approprjazzjoni ta' pittura ta' propaganda Nażista msejħa Third Reich, pittura ta' Richard Klein tal-1937. Il-parti approprjata hija ovvjament ir-raġel ikrah u għarwien, filwaqt li s-simboli Nażisti, preżenti fil-pittura oriġinali ġew sostitwiti bis-simboli tal-Jugoslavja soċjalista: l-ajkla Ġermaniża bil-ħamiema (simbolu tal-paċi), bandiera Nażista bi swastika sostitwita b'bandiera Jugoslava li fiha stilla, u emblema Nażista sostitwita bl-emblema ta' Jum iż-Żgħażagħ. Dak li żvela Grujic ikkawża taqlib pubbliku u politiku kbir li wassal għall-abolizzjoni ta' din il-btala statali kostituttiva u pjuttost sabiħa, u nieda l-bidu tat-tmiem ta' Jugoslavja soċjalista, li uffiċjalment spiċċat fl-1991.
Biex inkunu nistgħu nifhmu t-tifsira u l-importanza ta' dan l-avveniment ta' 35 sena ilu, irridu npoġġu l-affarijiet f'perspettiva storika. Eric Hobsbawm iddefinixxa s-seklu 20 bħala seklu qasir magħsur bejn l-1917 u l-1989, u li ovvjament ta lis-soċjaliżmu u lill-komuniżmu reali l-istatus ta' forza ewlenija li sawret is-seklu. Dan jikkuntrasta ma’ "seklu 19 twil" – li estenda għal bejn l-1789 u l-1914 – ikkaratterizzat mir-rivoluzzjoni industrijali, il-kapitaliżmu u l-imperjaliżmu.
Il-Jugoslavja, pajjiż ġdid fuq il-mappa tal-Ewropa mill-1918, kienet konsegwenza ta' dawn il-bidliet storiċi kbar. Identifikajt erba' atturi ewlenin fl-istorja ta' dan il-poster. Dawn jinkludu: is-Soċjaliżmu u l-Komuniżmu, il-Faxxiżmu u n-Nażiżmu, Josip Broz Tito, u l-kollezzjoni tal-arti msejħa NSK.
Nassumi li l-qarrejja kollha jafu ftit dwar l-ideoloġiji msemmija hawn fuq. Issa, Josip Broz Tito min kien? Huwa sar prominenti bħala l-mexxej u l-kmandant ta' gwerra doppja miġġielda fuq it-territorji ta' dik li kienet il-Jugoslavja: kontra l-okkupazzjoni Faxxista u Nażista tal-pajjiż bejn l-1940 u l-1945, u l-Gwerra Ċivili kontra r-reġim irjali u kapitalista tal-hekk imsejħa l-ewwel Jugoslavja. Wara r-rebħa tas-soċjalisti, Tito serva bħala President tal-hekk imsejħa t-tieni Jugoslavja sa mewtu fl-1980.
Matul il-Presidenza tiegħu, fl-1948 kien diġà rrifjuta li jħalli lill-Jugoslavja tbaxxi rasha għal Stalin u l-Unjoni Sovjetika, li poġġiet lill-pajjiż fi triq speċjali ħafna bejn il-Lvant u l-Punent permezz tal-moviment politiku mhux allinjat li kien beda. Il-fatt li Tito waqaf lil Stalin wassal ukoll għall-abbandun tar-realiżmu soċjali bħala stil uffiċjali, u biex il-moderniżmu jiġi aċċettat bħala l-istil kulturali uffiċjali tas-soċjaliżmu u l-komuniżmu speċifiku Jugoslav.
Issa se nintroduċi l-aħħar attur, il-kollezzjoni tal-arti NSK. Novi Kolektivizem, il-grupp li ħoloq dan il-poster, huwa wieħed mill-gruppi ta' kollettiva akbar tal-arti msejħa NSK (Neue Slowenische Kunst), imwaqqaf fl-1984 f'Ljubljana, is-Slovenja, minn tliet gruppi kostituttivi: il-grupp mużikali u artistiku Laibach, imwaqqaf fl-1980, il-grupp tal-arti viżiva Irwin u l-grupp teatrali Sisters Scipio Nasice, bit-tnejn tal-aħħar imwaqqfa fl-1983.
Bħala att ta' konsolidazzjoni tat-tliet gruppi individwali f'kollettiva akbar, il-membri waqqfu r-raba' grupp, id-dipartiment tad-disinn Novi Kolektivizem. Fl-1984 kont membru fundatur tal-grupp teatrali u għalhekk sirt ukoll wieħed mill-membri fundaturi tal-NSK. Bħali, il-maġġoranza tal-membri tal-NSK twieldu fl-1961. Irrappreżentajna ġenerazzjoni li ma esperjenzatx direttament it-Tieni Gwerra Dinjija, l-okkupazzjoni Faxxista u Nażista u l-ġlieda partiġġjana komunista. Il-perċezzjoni tagħna tal-passat ingħadditilna permezz tan-narrattiva grandjuża tal-ġlieda, l-indottrinazzjoni u l-propaganda komunista erojka. Trabbejna taħt il-bandiera "tal-Pijunieri". Konna ż-Żgħażagħ ta' Tito, magħżula biex nibnu futur sabiħ għall-pajjiż, miksub bis-saħħa ta' taqbid storiku kbir u ħafna, ħafna sagrifiċċji. Fl-1980, meta l-pajjiż kellu 42 sena u aħna kellna madwar 20 sena, il-maġġoranza tagħna ġejna fil-belt mill-provinċji biex nistudjaw l-università.
Il-mistoqsija li għad trid titwieġeb fl-aħħar mill-aħħar hija: kif jista' jkun li fl-1987 Novi Kolektivizem rebaħ il-konkors għad-disinn kollu tal-avveniment ta' Jum iż-Żgħażagħ? Dan il-poster mhux biss huwa ikrah, iżda kien ukoll stramb u anakronistiku anki fi żmienu. Irridu nfakkru lilna nfusna li l-grammatika konvenzjonali tad-disinn u l-kodiċijiet testwali viżivi fil-Jugoslavja tas-snin 1980 kienu modernisti, bi tranżizzjoni lejn il-grammatika postmodernista, u l-NSK ispira din it-tranżizzjoni lejn il-postmoderniżmu. Sal-1987, il-prattika tal-NSK kienet diġà leġittimizzata b'mod kritiku u teoretiku, bl-aktar mod effiċjenti permezz tal-kitbiet tal-hekk imsejjaħ grupp ta' teoristi "Ljubljana Lacanian", li ppropona interpretazzjoni psikoanalitika tal-fenomenu NSK. Permezz ta' sovrapożizzjonijiet konsistenti ta' kodiċijiet viżivi differenti u spiss konfliġġenti u irrikonċiljabbli, l-NSK irnexxielu jiskatta kontenut inattiv tal-inkonxju kollettiv, u b'hekk b'mod indipendenti appoġġa u ħaffef il-forzi trasformattivi li jeżistu b'mod indipendenti tas-soċjetà inġenerali.
Meta l-Organizzazzjoni taż-Żgħażagħ Sloveni (organizzazzjoni soċjalista obbligatorja f'kull Repubblika Jugoslava u inkubatur ta' komunisti żgħażagħ) bdiet tieħu ħsieb torganizza l-Avveniment ta' Jum iż-Żgħażagħ federali li jmiss, it-tmexxija tal-komunisti żgħażagħ Sloveni kienu jafu x'kienu qed jagħmlu meta stiednu lill-NK u l-NSK biex ifasslu l-avveniment. Bħala waħda mill-Organizzazzjonijiet taż-Żgħażagħ li ħadmet mill-qrib mal-Komunistična partija Slovena, fil-pajjiż li eżiġa b’qawwa kbira riformi federali politiċi, soċjali u kulturali, l-Organizzazzjoni taż-Żgħażagħ siltet mir-radikaliżmu avantgardista tal-NSK, l-immunità artistika u l-kapaċità tagħha li tħawwad in-narrattivi kollettivi aċċettati b'mod komuni. Il-mira tagħhom kienet il-komunisti l-antiki li kienu għadhom fil-poter, u li kienu suspettużi għal kwalunkwe tentattiv ta' riforma interna fil-pajjiż. Baqgħu ffossilizzati fil-miti tagħhom ta' passat erojku u ironikament, dawk li kienu membri fil-kummissjoni li approvat il-poster, pjuttost għoġbithom l-estetika tiegħu, għax fakkrithom f'"dak iż-żmien sabiħ".
Poster: Dan mladosti, ta' Novi Kolektivizem (NK) 1987
