AN EORAIP: CUMHACHT DHOMHANDA
Chuir an glao ar dhaonlathas agus ar cheannasacht náisiúnta, fás na tionsclaíochta agus an impiriúlachais go léir athrú ó bhonn ar chúrsa na hEorpa. Shroich an Eoraip buaic a cumhachta domhanda. Chothaigh na hathruithe teannas sóisialta in Eoraip an 19ú haois - agus tá tionchar na n-athruithe sin fós thar a bheith ábhartha sa lá atá inniu ann.
AN EORAIP A MHAPÁIL
Cá dtosaíonn an Eoraip agus cá gcríochnaíonn sí? Ón gcianaois i leith déantar cur síos uirthi mar mhór-roinn leithleach; arna mhúnlú ag an stair agus ag an gcultúr – cé gur aon ilchríoch amháin iad an Eoraip agus an Áis de réir na tíreolaíochta.
Téann an spéis a chuireann muintir na hEorpa i léarscáileanna agus i ndéanamh léarscáileanna siar go aimsir na Sean-Ghréige agus na Sean-Róimhe, agus is stair fhada agus ilchineálach a bhaineann léi. Le fionnachtain na mbealaí farraige go Críocha Mheiriceá san 15ú haois, tháinig athrú ar dhearcadh na nEorpach ar an domhan aithnidiúil, mar aon leis an dearcadh a bhí acu orthu féin.
Chuir na réabhlóidithe ar fud na hEorpa in aghaidh phribhléidí na n-uaslathaithe agus na n-aicmí traidisiúnta. Céim thábhachtach a bhí i réabhlóidí na bliana 1848-1849, go háirithe, sa troid ar son an chomhionannais, an fhéinchinntiúcháin agus chearta an duine, coincheapa ar mór i gceist iad mar spriocanna fiú sa lá atá inniu ann.
Chuir Réabhlóid na Fraince sa bhliain 1789 cor i stair na hEorpa. Chuaigh na hidéil maidir le “saoirse, comhionannas agus bráithreachas” de rúchladh tríd an mór-roinn, rud a bhain an bonn de chórais pholaitiúla a bhí ann cheana. Tá cáil tagtha ar ionsaí na réabhlóidithe Francacha ar phríosún an Bastille i bPáras ar 14 Iúil 1789 mar shiombail den fhrithbheartaíocht in aghaidh ceannas éillitheach agus pribhléid uaslathach.
Tháinig finscéalta, miotais agus stair a bhí lán de ghlóir chun cinn mar ghnéithe tábhachtacha do ghluaiseachtaí náisiúnta a bhí ag iarraidh go gcruthófaí féiniúlacht náisiúnta a bheadh leithleach agus éagsúil ó fhéiniúlacht ar bith eile. Bhí bratacha, roscamhráin agus siombailí i measc na seifteanna ar bhain gluaiseachtaí náisiúnta leas astu chun na spriocanna sin a bhaint amach agus chun íomhá dhearfach díobh féin a chur chun cinn.
MARGAÍ AGUS DAOINE
Gal, deatach, monarchana, torann - d’fhógair siad uile tús na Réabhlóide Tionsclaíche sa Bhreatain Mhór. Scaip déantúsaíocht trasna na hEorpa ansin ar leibhéil éagsúla, agus lárionad domhanda maidir le tionsclú, airgeadas agus tráchtáil á dhéanamh den Mhór-roinn.
Chuir nuálaíochtaí teicniúla nua tús le dul chun cinn tionsclaíoch agus spreag cumhacht ghaile forbairt thromthionscail. Tháinig athrú iomlán ar mhodhanna táirgthe agus d’olltáirg monarchana móra leis na mílte oibrithe earraí tionsclaíocha agus earraí tomhaltóirí.
Ba saothraithe pá iad na hoibrithe sa naoú haois déag nach raibh cosaint dhlíthiúil nó slándáil shóisialta acu. Go minic bhí orthu a bheith ag obair agus a bheith ina gcónaí i gcoinníollacha uafásacha. Ní go dtí deireadh na haoise ar tháinig feabhas ar a gcás, nuair a bhain siad cearta vótála amach diaidh ar ndiaidh.
D’athraigh tionsclú agus tabhairt isteach na monaraíochta coinníollacha oibre go hiomlán do dhaoine ar fud na hEorpa.
![Painting man woman seated Belgium 19th century](https://historia-europa.ep.eu/sites/default/files/styles/grid_item_large/public/vanaise-4437dig_web_2.jpg?itok=odJMhSgT×tamp=1501423634 ""Portrait de Monsieur et Madame Georges Hobé"")
Bunaithe ar theanga na Fraincise, déanann an focal bourgeoisie cur síos ar aicme nua shóisialta de dhaoine a tháinig amach as na hathruithe sa tsochaí a bhí mar thoradh ar an Réabhlóid Thionsclaíoch. Neamhspleách ó thaobh na heacnamaíochta de, léannta agus ag baint cearta polaitiúla amach, ba iad na daoine a spreag athruithe eacnamaíocha agus polaitiúla.
EOLAÍOCHT AGUS TEICNEOLAÍOCHT
Luas, fuinniúlacht agus iontaoibh san fhorás is mó is féidir a lua leis an Eoraip ag deireadh an 19ú hAois. A bhuíochas do na hiarnróid, don leictreachas, don chineama, don ghrianghrafadóireacht agus do theoiricí nua san eolaíocht agus sa leigheas, bhain an Eoraip ról ceannasach amach di féin i ré nua seo na teicneolaíochta. Bhí ré lán de dhóchas ag teacht.
Le teacht ré na n-iarnród, léiríodh dul chun cinn na hEorpa mar cheannaire teann ar dhomhan na teicneolaíochta. Leath an tionsclaíocht amach agus bhí fáil ag daoine de gach aicme shóisialta ar thaisteal cianturais.
Ba de réir ama agus luas a thomhaistí turais as sin amach seachas de réir faid. Chruthaigh na cuideachtaí iarnróid gréasáin thras-Eorpacha a chuaigh chun leasa lárionad na mór-roinne a raibh teacht go héasca air cheana féin ach a d’fhág go raibh tíortha agus pobail ar fhorimeall na mór-roinne chomh hiargúlta agus a bhí riamh.
D’athraigh na hiarnróid tírdhreacha na hEorpa nuair a tógadh tolláin, tarbhealaí agus droichid in áiteanna a bhíodh dothrasnaithe roimhe sin. Osclaíodh an tollán is faide ar domhan ag an am sin sa bhliain 1882 nuair a críochnaíodh tollán iarnróid Gotthard, a bhí 15 chiliméadar ar a fhad agus a cheangail tuaisceart agus deisceart na hEorpa lena chéile. Spreag na hiarnróid méadú mór ar chúrsaí iompair agus ar an turasóireacht.
Leis an teileagraf, bhítí in ann teagmháil nach mór láithreach a dhéanamh idir áiteanna a bhí i bhfad óna chéile. D’fhéadfaí coir a rinneadh i gcathair amháin a thuairisciú go mear i gcathair eile, agus ba é an scéal céanna é le praghsanna tráchtearraí ar fud an domhain. Le fionnachtain na gcáblaí faoi toinn d’fhéadfaí cumarsáid a dhéanamh ar an leibhéal domhanda.
Bhí coimhlintí náisiúnacha agus teannais idirnáisiúnta an 19ú haois déanach le feiceáil go soiléir sa Taispeántas Uilíoch i 1900, a raibh gailearaithe ann a raibh taispeántais d'uirlisí cogaidh agus de bhailte coilíneacha iontu. Bheadh tionchar drámatúil ag coimhlint dá leithéid ar an gcéad a bhí le teacht.
IMPIRIÚLACHAS
Ba chumhacht cheannasach ar bhonn domhanda í an Eoraip sa 19ú hAois. Leath impireachtaí amach, thiomairg coilíneachtaí - agus iad go léir á spreagadh ag an Réabhlóid Thionsclaíoch. Chuir coilíneachtaí na hamhábhair agus na só-earraí ar fáil chun freagairt don éileamh tomhaltais a bhí ag dul i méid, agus gheall siad margaí leathana do tháirgí Eorpacha mar mhalairt air sin. Maitheadh an mhí-úsáid agus an éagothroime mar chuid riachtanach de ‘shibhialú’ na bpobal barbartha. I ndiaidh chealú na sclábhaíochta de réir a chéile, tháinig cineálacha eile éadulaingthe agus ciníochais chun cinn.
Faoin mbliain 1914 bhí tíortha Eorpacha i gceannas ar thart ar 30 % de phobal an domhain. Bhí an Eoraip bainteach le turasanna taiscéalaíochta agus trádála thar lear leis na céadta bliain, ach bhí sí in ann an smacht a bhí aici ar mhór-ranna eile a dhaigniú de bharr na mbuntáistí a thug an Réabhlóid Thionsclaíoch di.
Leag na rannpháirtithe ag Comhdháil Bheirlín (1884-1885) síos na bunrialacha a bhain le deighilt mhór-roinn na hAfraice i measc na gcumhachtaí Eorpacha gan aon ghuth a thabhairt do mhuintir na hAfraice féin. Faoi dheireadh 1900 ní raibh ach trí stát neamhspleácha fágtha san Afraic. Rinne na cumhachtaí Eorpacha léarscáil na hÁise a roinnt eatarthu féin freisin.
Cruthaíodh uirlisí nua, amhail meaisínghunnaí, le teicneolaíocht nua Eorpach agus bhí ról cinntitheach acu seo i gcur chun cinn an choilíneachais. Fiú le breis fórsaí, b’fhánach do dhúchasaigh cur i gcoinne airm a scaoil piléar 50 uair níos tapúla ná gnáthraidhfil.
San Eoraip féin, measadh pobail áirithe mar phobail nach raibh ‘chomh éabhlóidithe’ go ciníoch le pobail eile. De réir na gcoincheap ciníoch sin, ba ghnách cur síos ar na sochaithe seo mar shochaithe a bhí ar imill gheografacha agus shóisialta na hEorpa agus measadh go minic iad mar shinsir bheo na gciníocha a raibh ardfhorbairt déanta acu san Eoraip sa 19ú haois.